کد مطلب:303595 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:132
تفسیر آیه تطهیر
انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیراً (احزاب / 33)
خداوند می خواهد پلیدی و گناه را (برای همیشه از شما اهل بیت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد. از كلمه (انما) در این آیه شریفه چنین به دست می آید كه این موهبت (یعنی تطهیرو پاكیزگی) تنها ویژه خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم است.
در مورد آیه تطهیر دانشمندان ومفسران قران كریم اعم از شیعه و سنی بحث های زیادی نموده اند كه خلاصه اش این است.
بعضی می گویند: كه ممكن است گفته شود از آنجا كه خداوند متعال اهل بیت را پاك گردانیده و اراده فرموده كه آنها از هر ناپاكی وپلیدی جسمی و روحی و فكری و عقیدتی مصون و پاكیزه بمانند این چه امتیازی برای اهل بیت علیهم السلام است؟ آیا این یك نوع جبر نیست؟ در پاسخ فرموده اند معصومین (ع) دارای یك نوع شایستگی اكتسابی از طریق اعمال خویش اند و یك نوع لیاقت ذاتی و موهبتی از سوی پروردگار، تا بتوانند الگو و سرمشق مردم بوده باشند و به تعبیر دیگر كسی كه معصوم است به خاطر تأییدات الهی و اعمال پاك خویش چنان است كه در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه كردن به سراغ گناه نمی رود درست همانگونه كه هیچ فرد عاقلی حاضر نیست قطعه آتشی را بردارد و به دهان خویش بگذارد با این كه نه اجباری در این كار است و نه اكراهی این حالتی است كه از درون وجود خود انسان براثر آگاهیها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد. [1] .
و اما تعبیر اهل البیت به اتفاق همه علمای اسلام و مفسران قرآن كریم اشاره به اهل بیت پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله وسلم است و این چیزی است كه از ظاهر آیه نیز فهمیده می شود چرا كه «بیت» گرچه به صورت مطلق در اینجا ذكر شده اما به قرینه آیات قبل و بعد منظور از آن بیت و خانه پیامبر (ص) است (هرچند كه بعضی از دشمنان اهل بیت كه تاب فروغ انوار مقدس اهلبیت (ع) را ندارند (بیت) را در این آیه اشاره به بیت الله الحرام و كعبه دانسته اند (اهل) را متقین شمرده اند كه هرگز با سیاق آیه هماهنگی ندارد زیرا در این آیات سخن از پیامبر اكرم (ص) و بیت او در میان است نه بیت الحرام اما اینكه مقصود از (اهل بیت) پیامبر (ص) در این جا چه كسانی هستند در میان مفسران گفتگو است بعضی آن را مخصوص همسران پیامبر (ص) دانسته اند و آیات قبل و بعد را كه درباره زنان رسول خدا (ص) سخن می گوید قرینه این معنی شمرده اند ولی با توجه به یك مطلب، این عقیده نفی می شود و آن اینكه ضمیرهایی كه در آیات قبل و بعد آمده عموماً به صورت ضمیر (جمع مؤنث) است در حالی كه ضمیرهای این قسمت از آیه همه به صورت جمع مذكر است: انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم و تطیهراً. و این نشان می دهد كه معنی دیگری در نظر بوده است.
بعضی دیگر از مفسران از این مرحله پا را فراتر نهاده و آیه را شامل همه خاندان پیامبر (ص) اعم از مردان و همسران او دانسته اند.
از سوی دیگر روایات بسیار زیادی كه در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده این معنی را كه اهل بیت شامل حال تمام اقوام و خویشان پیامبر اعم از مردان و زنان باشد نفی می كند و می گوید: مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر صلی الله علیه وآله و علی علیه السلام فاطمه علیهاسلام، حسن (ع) و حسین (ع).
با وجود این دلایل فراوان كه قرینه روشنی بر تفسیر مفهوم آیه است تنها تفسیر قابل قبول برای این آیه كریمه همان معنی سوم است كه مخصوص به «خمسه طیّبه» (پنج تن آل عبا) یعنی اهل بیت پبامبر علیهم السلام است. [2] و باز در همان سند آمده كه تنها سؤالی كه در این جا باقی می ماند این است كه چگونه در لابلای بحث مربوط به شرح وظائف زنان پیامبر (ص) مطلبی گفته شده است كه شامل زنان پیامبر (ص) نمی شود؟ در پاسخ این سؤال مفسر بزرگ قرآن مرحوم امین الاسلام طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه تطهیر چنین می گوید: «این اولین بار نیست كه در آیات قرآن به آیاتی برخورد می كنیم كه در كنار هم قرار دارند ولی از موضوعات مختلفی سخن می گویند قرآن كریم پر است از این گونه بحث ها همچنین در كلام فصحای عرب و اشعار آنان نیز نمونه های فراوانی برای این موضوع موجود است مفسر بزرگ صاحب كتاب «المیزان» پاسخ دیگری بر آن افزوده كه خلاصه اش چنین است. ما هیچ دلیلی نداریم كه جمله (انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت...) همراه این آیات نازل شده است بلكه از روایت به خوبی استفاده می شود.
كه این قسمت جداگانه نازل گردیده ولی به هنگام جمع آوری قرآن در عصر رسول خدا (ص) یا بعد از آن در كنار این آیات قرار داده شده است باز در همان سند آمده:
پاسخ سومی كه می توان به این سوال داد این است كه قرآن می خواهد به همسران پیامبر (ص) بگوید: شما در میان خانواده ای قرار دارید كه گروهی از آنان معصوم اند كسی كه در زیر سایه درخت عصمت و در جمع معصومان قرار گرفته سزاوار است كه بیش از دیگران مراقب خود باشد و فراموش نكند كه انتساب او به خانواده ای كه پنج نفر معصوم در آن زندگی می كنند مسئولیت های سنگینی برای او ایجاد می كند و خداوند تعالی و بندگان او انتظارات بیشتری از او دارند.
خداوند می خواهد پلیدی و گناه را (برای همیشه از شما اهل بیت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد. از كلمه (انما) در این آیه شریفه چنین به دست می آید كه این موهبت (یعنی تطهیرو پاكیزگی) تنها ویژه خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم است.
در مورد آیه تطهیر دانشمندان ومفسران قران كریم اعم از شیعه و سنی بحث های زیادی نموده اند كه خلاصه اش این است.
بعضی می گویند: كه ممكن است گفته شود از آنجا كه خداوند متعال اهل بیت را پاك گردانیده و اراده فرموده كه آنها از هر ناپاكی وپلیدی جسمی و روحی و فكری و عقیدتی مصون و پاكیزه بمانند این چه امتیازی برای اهل بیت علیهم السلام است؟ آیا این یك نوع جبر نیست؟ در پاسخ فرموده اند معصومین (ع) دارای یك نوع شایستگی اكتسابی از طریق اعمال خویش اند و یك نوع لیاقت ذاتی و موهبتی از سوی پروردگار، تا بتوانند الگو و سرمشق مردم بوده باشند و به تعبیر دیگر كسی كه معصوم است به خاطر تأییدات الهی و اعمال پاك خویش چنان است كه در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه كردن به سراغ گناه نمی رود درست همانگونه كه هیچ فرد عاقلی حاضر نیست قطعه آتشی را بردارد و به دهان خویش بگذارد با این كه نه اجباری در این كار است و نه اكراهی این حالتی است كه از درون وجود خود انسان براثر آگاهیها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد. [1] .
و اما تعبیر اهل البیت به اتفاق همه علمای اسلام و مفسران قرآن كریم اشاره به اهل بیت پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله وسلم است و این چیزی است كه از ظاهر آیه نیز فهمیده می شود چرا كه «بیت» گرچه به صورت مطلق در اینجا ذكر شده اما به قرینه آیات قبل و بعد منظور از آن بیت و خانه پیامبر (ص) است (هرچند كه بعضی از دشمنان اهل بیت كه تاب فروغ انوار مقدس اهلبیت (ع) را ندارند (بیت) را در این آیه اشاره به بیت الله الحرام و كعبه دانسته اند (اهل) را متقین شمرده اند كه هرگز با سیاق آیه هماهنگی ندارد زیرا در این آیات سخن از پیامبر اكرم (ص) و بیت او در میان است نه بیت الحرام اما اینكه مقصود از (اهل بیت) پیامبر (ص) در این جا چه كسانی هستند در میان مفسران گفتگو است بعضی آن را مخصوص همسران پیامبر (ص) دانسته اند و آیات قبل و بعد را كه درباره زنان رسول خدا (ص) سخن می گوید قرینه این معنی شمرده اند ولی با توجه به یك مطلب، این عقیده نفی می شود و آن اینكه ضمیرهایی كه در آیات قبل و بعد آمده عموماً به صورت ضمیر (جمع مؤنث) است در حالی كه ضمیرهای این قسمت از آیه همه به صورت جمع مذكر است: انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم و تطیهراً. و این نشان می دهد كه معنی دیگری در نظر بوده است.
بعضی دیگر از مفسران از این مرحله پا را فراتر نهاده و آیه را شامل همه خاندان پیامبر (ص) اعم از مردان و همسران او دانسته اند.
از سوی دیگر روایات بسیار زیادی كه در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده این معنی را كه اهل بیت شامل حال تمام اقوام و خویشان پیامبر اعم از مردان و زنان باشد نفی می كند و می گوید: مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر صلی الله علیه وآله و علی علیه السلام فاطمه علیهاسلام، حسن (ع) و حسین (ع).
با وجود این دلایل فراوان كه قرینه روشنی بر تفسیر مفهوم آیه است تنها تفسیر قابل قبول برای این آیه كریمه همان معنی سوم است كه مخصوص به «خمسه طیّبه» (پنج تن آل عبا) یعنی اهل بیت پبامبر علیهم السلام است. [2] و باز در همان سند آمده كه تنها سؤالی كه در این جا باقی می ماند این است كه چگونه در لابلای بحث مربوط به شرح وظائف زنان پیامبر (ص) مطلبی گفته شده است كه شامل زنان پیامبر (ص) نمی شود؟ در پاسخ این سؤال مفسر بزرگ قرآن مرحوم امین الاسلام طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه تطهیر چنین می گوید: «این اولین بار نیست كه در آیات قرآن به آیاتی برخورد می كنیم كه در كنار هم قرار دارند ولی از موضوعات مختلفی سخن می گویند قرآن كریم پر است از این گونه بحث ها همچنین در كلام فصحای عرب و اشعار آنان نیز نمونه های فراوانی برای این موضوع موجود است مفسر بزرگ صاحب كتاب «المیزان» پاسخ دیگری بر آن افزوده كه خلاصه اش چنین است. ما هیچ دلیلی نداریم كه جمله (انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت...) همراه این آیات نازل شده است بلكه از روایت به خوبی استفاده می شود.
كه این قسمت جداگانه نازل گردیده ولی به هنگام جمع آوری قرآن در عصر رسول خدا (ص) یا بعد از آن در كنار این آیات قرار داده شده است باز در همان سند آمده:
پاسخ سومی كه می توان به این سوال داد این است كه قرآن می خواهد به همسران پیامبر (ص) بگوید: شما در میان خانواده ای قرار دارید كه گروهی از آنان معصوم اند كسی كه در زیر سایه درخت عصمت و در جمع معصومان قرار گرفته سزاوار است كه بیش از دیگران مراقب خود باشد و فراموش نكند كه انتساب او به خانواده ای كه پنج نفر معصوم در آن زندگی می كنند مسئولیت های سنگینی برای او ایجاد می كند و خداوند تعالی و بندگان او انتظارات بیشتری از او دارند.
[1] تفسير نمونه ج 292/17.
[2] تفسير نمونه، ج 294/17.